ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ : ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਇਲਾਜ

ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ, ਭਾਸ਼ਾ, ਸਥਿਤੀ, ਸਮਝ, ਸੋਚਣ, ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆ-ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਲਈ ਇੱਕ ਆਮ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜੋ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਜਿਆਦਾਤਰ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬਾਲਗਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ. ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਉਮਰ ਵਧਣ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸੱਟਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਂ ਸੈਕੰਡਰੀ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਕਾਰਨ ਹੈ ਅਤੇ 60-70% ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਡਿਮੇਨਸ਼ੀਆ ਕੋਈ ਇਕੱਲੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜੋ ਖਾਸ ਡਾਕਟਰੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਸ਼ਬਦ "ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ" ਦੇ ਅਧੀਨ ਵਰਗੀਕ੍ਰਿਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਅਸਧਾਰਨ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਬੋਧਾਤਮਕ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕੰਮਕਾਜ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਵਹਾਰ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ 55 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਹਨ, ਅਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਭਗ 10 ਮਿਲੀਅਨ ਨਵੇਂ ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।

ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮੌਤ ਦਾ 7ਵਾਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਅਪੰਗਤਾ ਅਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ, ਸ਼ਰੀਰਕ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਿਰਫ਼ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਵਿਅਕਤੀ 'ਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ, ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜ 'ਤੇ ਵੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ  ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਮੂਲ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿਹਤ ਸਥਿਤੀਆਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਬੀਮਾਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੀ।

ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸਿੰਮਟਮਸ     

ਕਿਉਂਕਿ ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਇੱਕ ਆਮ ਸ਼ਬਦ ਹੈ, ਇਸਦੇ ਸਿੰਮਟਮਸ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ, ਧਿਆਨ, ਸੰਚਾਰ, ਤਰਕ ਵਿਗਿਆਪਨ ਧਾਰਨਾ ਨਾਲ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਆਮ ਸਿੰਮਟਮਸ ਜੋ ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਘਰ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਭੁੱਲ ਜਾਣਾ, ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਪੂਰੇ ਨਾ ਕਰਨਾ, ਪਰਸ ਜਾਂ ਬਟੂਏ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ, ਆਦਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ । ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵਿਗੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਕੀ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ?

ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਜੋਖਮ ਕਾਰਕ ਉਮਰ ਹੈ,  ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ 65 ਸਾਲ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਹੋਣ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ, ਉੱਚ ਕੋਲੇਸਟ੍ਰੋਲ ਅਤੇ ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੇਕਰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਅਲਕੋਹਲ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ, ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ, ਥਾਇਰਾਇਡ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਨਾਲ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਜਾਂ ਸੋਚਣ ਦੇ ਹੁਨਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਨਾ ਕਰੋ, ਤੁਰੰਤ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲਓ। ਛੇਤੀ ਨਿਦਾਨ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇਲਾਜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਦੇ ਕਾਰਨ

ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਖੇਤਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਖੇਤਰ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਨੀਂਦ ਅਤੇ ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਦੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਬੰਧ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਿਸਤਰੇ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ ਸਮਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। 60-74 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋਕ 8 ਘੰਟੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਿਸਤਰੇ 'ਤੇ ਬਿਤਾਉਣ ਨਾਲ ਬੋਧਾਤਮਕ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।

ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਦਾ ਨਿਦਾਨ ਅਤੇ ਇਲਾਜ

ਇਹ ਪਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਖਾਸ ਟੈਸਟ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਡਾਕਟਰ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸ, ਸਾਵਧਾਨੀਪੂਰਵਕ ਡਾਕਟਰੀ ਇਤਿਹਾਸ, ਸ਼ਰੀਰਕ ਮੁਆਇਨਾ, ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਟੈਸਟਾਂ ਅਤੇ ਬੋਧਾਤਮਕ ਹੁਨਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਬਿਹਤਰ ਨਿਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਦੀ ਸਹੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣਾ ਔਖਾ ਹੈ। ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਦਾ ਇਲਾਜ ਮੂਲ ਕਾਰਨ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਰੋਗ ਦਾ ਕੋਈ ਇਲਾਜ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਦਵਾਈਆਂ ਉਪਲਬਧ ਹਨ ਜੋ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾ ਵਰਗੇ ਸਿੰਮਟਮਸ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੋਰ ਇਲਾਜ ਵਿਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਖੋਜ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਿਯਮਤ ਕਸਰਤ, ਸਿਹਤਮੰਦ ਖਾਣਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੇਲ-ਜੋਲ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣਾ, ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰੋ ਤਾਂ ਜੋ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਇਲਾਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ